1-30 Eylül Dünya Alzheimer Ayı
Dünyada Eylül ayı Alzheimer ayı olarak, 21 Eylül’ de Alzheimer Günü olarak kabul edilmiştir. Alzheimer hastalığı genellikle yaşlılıkta ortaya çıkan bir hastalıktır. 65 yaşın üzerinde 10 kişiden birinde, 85 yaşın üzerinde iki kişiden birinde görülür. Tüm dünyada 20 milyona yakın Alzheimer hastası bulunmaktadır “Alzheimer hastalığı bizim toplumumuzda da önemli ve yaygın bir hastalıktır ve hastalığı tanımak teşhis için atılacak önemli bir adımdır” Alzheimer hastalığı ile ilgili bu yılki aktivitelerin teması “Alzheimer’i Tanı” olarak belirlenmiştir. Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü olarak Alzheimer’le ilgili olarak öğrencilerimizin farkındalığını artırmak ve Alzheimer hastalığını tanımak için konu ile ilgili Bilimsel Komite olarak bilgilendirme metni hazırlanmış ve Alzheimer’le ilgili yapılan çalışmalar bölüm web sitesinde öğrencilerimizle paylaşılmıştır.
Onlar unutuyor olsalar da Sevgiyi unutmazlar Sen seviyi onlara hatırlat
Hemşirelik Bölümü
Bilimsel komite
-30 Eylül Dünya Alzheimer Farkındalık Ayı ALZHEİMER HASTALIĞI
Alzheimer hastalığı, hafızayı ve düşünme becerilerini ve sonunda en basit görevleri yerine getirme yeteneğini yavaşça yok eden geri dönüşü olmayan, ilerleyen bir beyin hastalığı olarak tanımlanmaktadır. Alzheimer hastalığı kimlerde ve ne sıklıkta görülür? Alzheimer hastalığı genellikle yaşlılıkta ortaya çıkan bir hastalıktır. Altmış beş yaş üzerindeki kişilerde görülme sıklığı %10 civarındadır. Görülme sıklığı, yaş arttıkça yükselmekte ve 85 yaş üzerindekilerde %45’e ulaşmaktadır. Alzheimer hastalığı bulaşıcı ve kalıtsal bir hastalık değildir. Ancak düşük oranda ailesel bir yatkınlık olabileceği düşünülmektedir. Alzheimer hastalığı risk faktörleri nelerdir Yaş, eğitim, cinsiyet, ırk, sosyal statü, aile öyküsü, yaşam biçimi, çalışma koşulları, yetersiz beslenme, vitamin eksikliği, kanser, obezite, kalp damar hastalıkları, down sendromu, travmaya bağlı beyin hasarı, depresyon ve enfeksiyon hastalıklarının varlığı Alzheimer hastalığı ile ilişkili başlıca risk faktörleridir.
Hastalığın Evreleri: Erken Dönem Erken dönem, sağlık profesyonelleri dışında akrabalar ve arkadaşlar tarafından genellikle gözden kaçırılır ve yanlış bir şekilde "yaşlılık" ya da yaşlanmanın normal bir parçası gibi adlandırılır. Hastalığın ilk başlangıcı sinsi olduğu için başladığı kesin tarihi belirlemek zordur. Kişi: • Konuşmayla ilgili zorluk çekebilir. • Önemli hafıza kayıpları -özellikte kısa dönemli- sergileyebilir. • Zamanı şaşırabilir. • Tanıdığı yerlerde kaybolabilir. • Karar vermede güçlükler yaşayabilir. • İnisiyatif ve motivasyon eksikliği gösterebilir. • Depresyon ve sinirlilik belirtileri gösterebilir. • Hobi ve aktivitelerine ilgisini kaybedebilir.
Orta Dönem Hastalık ilerledikçe, problemler daha belirgin ve kısıtlayıcı olmaya başlar. Alzheimer Hastalığı olan kişi günlük yaşamında zorluklar çekebilir ve; • Çok unutkan olabilir özellikle de yakın zamanda yaşanmış olayları ve kişilerin isimlerini hatırlamakta. • Kendi başına sorunsuz bir şekilde yaşayamaz hale gelir. • Yemek pişiremez, temizlik ya da alışveriş yapamaz. • Giyinme ve kişisel hijyen açısından örneğin tuvalet, yıkanma gibi; yardıma ihtiyaç duyabilir. • Giderek artan konuşma zorluğu çeker. • Dolaşma zorlukları ve diğer davranışsal anormallikleri gösterir. • Evde ve topluluk içinde kaybolur. • Halüsinasyonlar (görsel veya işitsel hayaller) olabilir.
Geç Dönem Bu, tamamen bağımlılık ve hareketsizlik dönemidir. Hafıza sorunları oldukça ciddidir ve hastalığın fiziksel yanı gittikçe göze çarpar hale gelir. • Yemek yemede zorluklar yaşayabilir. • Akrabalarını, arkadaşlarını ve alışıldık nesneleri tanımayabilir. • Olayları anlama ve yorumlama güçlüğü çekebilir. • Ev çevresinde yolunu bulamayabilir. • Yürüme zorluğu çekebilir. • Mesane ve bağırsak sorunları yaşayabilir. • Toplum içinde uygun olmayan davranışlar gösterebilir. Tekerlekli sandalye ya da yatağa bağımlı hale gelebilir.
Alzheimer’den korunmada • Düzenli egzersiz yapmak • Sağlıklı Beslenmek • Hayvansal yağları az tüketmek • Sigaradan uzak durmak • Olumlu düşünmek • Zihni aktif tutmak • Sosyalleşmek önemlidir.
Tedavi: Alzheimer hastalığının tedavisinden söz etmek mümkün değildir. Tedavinin amacı yakınmaları hafifletmektir. Ancak son yıllardaki gelişmeler ile hastalığın ortaya çıkışını ertelemek ya da yavaşlatmak mümkündür Hastalığın tedavisinde iki yaklaşımdan söz edilebilir. Bunlardan ilki farmakolojik tedavi yöntemleridir. Diğeri ise farmakolojik olmayan tedavi yöntemleridir. 2018 yılı Temmuz ayının sonunda, Alzheimer’ın Uluslararası Birliği Konferansı’nda hastalığın başlangıcını geciktirmek veya ilerlemesini yavaşlatmak amacıyla hastaların İskandinav diyeti denilen (çok sayıda balık, iyi yağ, sebze, çilek ve yerel ürün tüketmeleri ve süt, peynir, tuz ve şekeri azaltmaları) diyeti yapmalarının ve egzersizleri ihmal etmemelerinin önemi vurgulanmıştır.
Alzheimer Ve Hemşirelik Hemşire hem sağlıklı hem hasta bireye yaşamın tüm dönemlerinde bakım vermektedir. Bakım verme, hemşirelerin bağımsız olarak uyguladığı, geleneksel ve en eski rollerinden olup çağdaş mesleki rolleri içinde de ağırlığını korumaktadır. Temel rolü bakım verme olan ve sağlık çalışanları arasında kilit konuma sahip hemşireler danışmanlık, araştırıcı, eğitici, tedavi edici ve savunucu rollerinin gereği olarak Alzheimer hastasını ele alırken, bakım verenlere yönelik durum saptama çalışmaları yapmalı ve bu saptamalar doğrultusunda sağlığı geliştirme ve korumaya yönelik yapıcı müdahaleler geliştirmelidir. Hemşireler Alzheimerlı hastaya bakım verirken, hasta ve bakım verenin sorunlarını belirlemek için veri toplamak, bakım planlarında Alzheimerlı birey, bakım veren ve diğer aile üyelerini birlikte ele almak, bütün hemşirelik girişimlerinde Alzheimerlı birey ve bakım verenin güvenliğini ön planda tutmak, onlara streslerini azaltmaları, morallerini yükseltmeleri ve güç kazanma yolları bulma konusunda yardım etmek, hemşirenin profesyonel sorumluluklarındandır. Hemşireler, Alzheimerlı bireye bakım verenlerin gereksinim duydukları gerekli yardım ve rehberlik hizmetlerini nereden ve ne zaman alacakları konusunda yapacağı danışmanlık, bakım verenin yardım arama çabasını destekleyerek ona yararlı olabilir. Hemşireler Alzheimer farkındalığı konusunda çalışmalarda bulunarak bu konu üzerine toplumun dikkatini çekebilirler. Alzheimerın önlenmesi noktasında insanların dikkat etmesi gerekenler hakkında bilgilendirmeler yapabilirler.
KAYNAKLAR
- National Institute On Aging. (2020). Alzheimer's Disease Fact Sheet. Erişim Adresi: Https://Www.Nia.Nih.Gov/Health/Alzheimers-Disease-Fact-Sheet Erişim Tarihi: 12.01.2021.
- Yazıcı, T. G., & Şahin, H. A. (2010). Alzheimer Hastalığı. Klinik Gelişim, 23(1), 48-52.
- Karakoç E, Selekler K. Alzheimer Hastalığı ve Diğer Demanslar. Ed: YG Kutsal Güneş Tıp Kitabevleri, Ankara, 2007, pp 1055-103.
- Selekler K. Alois Alzheimer. Nörolojide Yeni Ufuklar. Alzheimer ve Diğer Demanslar içinde. Ed: K Selekler. Güneş Tıp Kitabevleri Yayınları, 2009, pp 1-3.
- Selekler K. Alzheimer Hastalığı: Patoloji, Risk Faktörleri, Koruyucu Etkenler, Klinik, Tanı ve Ayırıcı Tanı. Nörolojide Yeni Ufuklar, Alzheimer ve Diğer Demanslar içinde. Selekler K, Ed. Güneş Tıp Kitabevleri Yayınları, 2009, pp 1-27.
- Ferreira D, Perestelo-Perez L, Westman E, Wahlund LO, Sarria A, Serranoaguilar P. Meta-Review Of CSF Core Biomarkers İn Alzheimer's Disease: The State-Of-The-Art After The New Revised Diagnostic Criteria. Front Aging Neurosci. 2014;6:47
- Armstrong RA. (2019). Risk Factors For Alzheimer's Disease. Folia Neuropathol. 57(2):87-105. Doi: 10.5114/Fn.2019.85929. PMID: 31556570.
- Koca, E., Taşkapılıoğlu, Ö., & Bakar, M. (2017). Alzheimer Hastalığı'nda Evrelere Göre Hastaya Bakım Veren Kişi (Ler) nin Yükü. Arch Neuropsychiatry, 54, 82-6.
- Barlas, G. Ü., & Onan N. (2008). Alzheimer Hastası Ve Aileleri İle İletişim. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 11(4), 105-111.
- Sağlık Bakanlığı (2021) Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/kronik-hastaliklar-engelli-db/hastaliklar/Yasli_Sagligi/afis_ve_brosur/brosur/alzheimer_brosur.pdf Erişim Tarihi: 25.01.2021
Hemşirelik Bölümü Bilimsel Komite